อาการปวดหลอน (phantom limb syndrome)
เมื่อพูดถึงอาการปวดหลอน (phantom pain) เราจะทราบกันดีว่ามักเกิดในบุคคลที่สูญเสียอวัยวะไป ไม่ว่าจะเสียจากอวัยวะจากการผ่าตัด จากอุบัติเหตุ จากโรคเรื้อรังอื่นๆ เช่น เบาหวาน ติดเชื้อ เป็นต้น แต่เคยสงสัยกันมั้ยครับว่า ทั้งๆที่แขน-ขาขาดไปแล้วทำไมเราถึงยังถึงรู้สึกปวดอวัยวะส่วนนนั้นๆอยู่ เรามีคำอธิบายง่ายๆมาฝากครับ
นอกจากอวัยวะแขน-ขาแล้วอาการปวดหลอนสามารถเกิดขึ้นได้ที่อวัยวะอื่นๆได้ด้วยเช่นเดียวกันครับ เช่น ที่เต้านม มดลูก อวัยวะเพศ หรือแม้กระทั่งลำไส้เอง สาเหตุที่เรายังคงรู้สึกว่ามีอวัยวะส่วนนั้นเกิดจากสมองส่วน thalamus และ cerebral cortex ที่ทำหน้าที่จดจำอวัยวะต่างๆของเรามีรูปร่างและทำหน้าที่อะไร เมื่อสูญเสียอวัยวะส่วนนั้นๆไปแล้ว แต่สมองยังคงเข้าใจว่าเรายังมีอวัยวะส่วนนั้นอยู่ทำให้มีความรู้สึกว่าเรากำลังขยับอวัยวะได้ หรือรู้สึกปวด เป็นตะคริว ชา ร่วมด้วยก็ได้ครับ
สาเหตุที่เกิดขึ้นนอกจากเกิดที่สมองแล้วยังเกิดจากเส้นประสาทส่วนปลายของอวัยวะที่ถูกตัดขาดไปยังคงส่งกระแสประสาทตามปกติ เพราะเส้นประสาทเองก็มีหน่วยความจำเล็กๆอยู่ด้วย ทำให้เรารู้สึกว่ามีอวัยวะอยู่ตามเดิม และอีก 1 สาเหตุก็อาจเกิดจากปลายประสาทมีการงอกขึ้นมาใหม่ ซึ่งเส้นประสาทที่งอกมาใหม่จะมีการรับความรู้สึกที่ไวกว่าปกติมากๆ เพียงแค่ลมพัดผ่านอวัยวะที่ถูกตัดไปก็รู้สึกปวดขึ้นมาได้แล้วละครับ ผมอธิบายกลไกการเกิดอาการปวดจากเส้นประสาทที่งอกขึ้นมาใหม่โดยละเอียดไว้ในบทความนี้แล้วครับ (ผ่าเข่าครบปี แต่ทำไมยังเจ็บเข่าอยู่ทั้งที่แผลหายแล้วละ)
ลักษณะอาการปวดหลอน (phantom pain) เป็นอย่างไร
- ยังคงรู้สึกว่ามีแขน-ขาอยู่เหมือนเดิม ทั้งๆที่รู้สึกตัวเป็นอย่างดี
- รู้สึกว่าแขน-ขาขยับได้ เช่น ขณะที่เราออกไปวิ่งจ๊อกกิ้ง ขณะวิ่งเราต้องแกว่งแขนเป็นจังหวะ ในกรณีที่ถูกตัดแขนขวาไปแล้ว เราจะรู้สึกว่าแขนข้างขวาของเรากำลังแกว่งตามจังหวะการวิ่งร่วมด้วย
- รู้สึกแขน-ขาสั้นลง
- รู้สึกเป็นตะคริว ร้อน เย็นบริเวณอวัยวะที่ถูกตัดไป
- อาการปวดหลอนจะเกิดขึ้นทันทีหลังจากฟื้นจากยาสลบ ซึ่งอาการปวดหลอนจะเกิดขึ้นเป็นปีๆหรือหลายสิบปีเลยก็ได้ครับ อาการนั้นจะไม่หายไปในทันทีแต่จะค่อยๆทุเลาลงมากกว่าครับ
การบรรเทาอาการปวดหลอน
- ทำความเข้าใจทั้งก่อนและหลังสูญเสียอวัยวะว่า หลังจากตัดอวัยวะออกไปจะต้องเกิดอาการปวดหลอนแน่นอน เพื่อไม่ให้เกิดความวิตก เครียดซึ่งจะทำให้อาการปวดหลอนรุนแรงขึ้นได้ และที่สำคัญก็คือ อาการปวดหลอนนั้นหายได้เองไม่ต้องรักษาก็ได้ครับ
- การทานยาลดปวดประสาท
- การกระตุ้นไฟฟ้า (TENs) ที่ส่วนปลายของอวัยวะที่ขาดไป เพื่อลดการส่งสัญญาณประสาททำให้อาการปวด หรือความรู้สึกของอวัยวะที่ขาดไปลดน้อยลง
- การนวดการสัมผัสบริเวณที่ขาดบ่อยๆ เพื่อลดการหดรั้งของกล้ามเนื้อและให้แผลเป็นอ่อนนุ่มลง
- การกระตุ้นการสัมผัสโดยการเคาะ การลูบ การถูโดยใช้วัสดุที่แตกต่างกัน เช่น ใช้สำลี ใช้ผ้าที่มีพื้นผิวหยาบ-นุ่มสลับกัน ฟองนํ้า เป็นต้น เพื่อให้เกิดการรับรู้ความรู้สึกใหม่ๆหลังจากที่เส้นประสาทส่วนปลายบางส่วนฉีกขาดไป
- การทำ biofeedback หรือการสะท้อนกลับของสมอง โดยการเคลื่อนไหวอวัยวะที่สูญเสียไปหน้ากระจกแล้วตาก็มองอวัยวะนั้นร่วมด้วย เพื่อเป็นการป้อนข้อมูลความจริงใหม่ๆให้แก่สมอง เพื่อให้สมองลบภาพความทรงจำเก่าๆว่ายังมีอวัยวะส่วนนั้นอยู่ อาการปวดรวมทั้งความรู้สึกเก่าๆก็จะค่อยๆลดลง (การฝึกนี้สำคัญมาก)
- การแช่นํ้าอุ่นก็เป็นการลดปวดที่ได้ผลดีไม่แพ้กัน เพราะจะช่วยลดความไวของสัญญาณประสาททำให้อาการปวดลดลงได้เช่นกัน
อย่างที่ได้กล่าวไป ถึงแม้จะพยายามลดอาการปวดหลอนด้วยสาระพัดวิธีแล้ว แต่อาการปวดก็ยังไม่หายสักที ก็ไม่ต้องตื่นตระหนกไปครับ เพราะอาการดังกล่าวใช้เวลาร่วมปีกว่าจะหายไป ที่เราต้องทำก็มีเพียงแค่เข้าใจกับอาการที่เกิดขึ้นและค่อยๆปรับตัวนะครับ
เครดิตภาพ
- http://choosenopain.com/condition/phantom-limb-pain/
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น